Μπορεί η πυρηνική ενέργεια που παράγεται σε όλο τον κόσμο αυτή τη στιγμή να είναι μόλις στο 4% της παραγόμενης ενέργειας, ωστόσο η συζήτηση σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο έχει αναθερμανθεί τα τελευταία χρόνια. Γεωπολιτικές ανακατατάξεις, κλιματική κρίση, αλλά και οι ολοένα αυξανόμενες ανάγκες μας για ενέργεια, ξαναφέρνουν στο τραπέζι της συζήτησης, στα διεθνή fora και στον ακαδημαϊκό κόσμο, τους πυρηνικούς αντιδραστήρες.
Η τεχνολογία έχει προχωρήσει, η πυρηνική ενέργεια σήμερα είναι ασφαλέστερη, δεν χρειάζονται απαραίτητα μεγάλα εργοστάσια όπως αυτά που ξέραμε μέχρι σήμερα, μικρότερες και πιο ευέλικτες λύσεις είναι διαθέσιμες – αν και χρειάζεται ακόμη χρόνος ώστε να εξασφαλισθεί η καλή και ασφαλής λειτουργία τους.
Στην Ελλάδα είχαμε πυρηνικό πρόγραμμα για πολλά χρόνια.
Από τη δεκαετία του 50 μέχρι και το 2019 στον Δημόκριτο είχαμε ένα πυρηνικό πρόγραμμα που ολοκληρώθηκε με μεγάλη επιτυχία, χωρίς να υπάρξει κανένα πρόβλημα και κυρίως ήταν ένα πρόγραμμα που εκπαίδευσε επιστήμονες οι οποίοι με τη σειρά τους σήμερα εκπαιδεύουν τη νέα γενιά επιστημόνων στην πυρηνική ενέργεια.
Στο 10ο φόρουμ των Δελφών πραγματοποιήθηκε ένα πάνελ με τίτλο «Πυρηνική Ενέργεια: Ευκαιρίες για την Ελλάδα» και ένα από τα ερωτήματα που αναδείχθηκαν είναι αν η σύγχρονη τεχνολογία, τα data centers και ότι έρχεται υποστηρικτικά γύρω από αυτά μπορούν λειτουργήσουν και να αναπτυχθούν χωρίς παράλληλη ανάπτυξη την πυρηνικής ενέργειας (δεδομένου ότι χρειάζονται τεράστιες ποσότητες ενέργειας).
Ο κ. Γιώργος Νούνεσης είναι διευθυντής και Πρόεδρος του Δ.Σ. του Εθνικού Κέντρου Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος» και ο άνθρωπος που ολοκλήρωσε το πυρηνικό πρόγραμμα του Δημόκριτου το 2019.
Ολόκληρη η συνέντευξη με τον Γιώργο Νούνεση
Κύριε Νούνεση πως συνδέεται η πυρηνική ενέργεια με τα data centers;
Τα data centers, με ψηφιακά δεδομένα που δημιουργούνται και αποθηκεύονται για να υποστηρίξουν τις αναδυόμενες τεχνολογίες που σχετίζονται με την τεχνητή νοημοσύνη είναι μια νέα διεθνής πραγματικότητα. Ο όγκος των δεδομένων αυξάνεται με εκθετικούς ρυθμούς. Οι ενεργειακές ανάγκες για τη φύλαξή τους, για τη διαχείρισή τους, για να μπορέσουν να εκπαιδεύσουν τα μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ) αυξάνουν δραματικά. Αυτό μας κάνει να κοιτάξουμε με νέο ενδιαφέρον την πυρηνική ενέργεια.
Ειδικά σε μία φάση όπου και η πυρηνική τεχνολογία έχει προχωρήσει. Πλέον υπάρχουν προτάσεις από την διεθνή πυρηνική βιομηχανία, που αφορούν σε μικρής-ισχύος αρθρωτούς αντιδραστήρες ( SMR) (Small modular reactor), ή ακόμα και micro reactors, εξαιρετικά μικρής-ισχύος αντιδραστήρες, που μπορούν εύκολα να μετακινηθούν από το ένα μέρος στο άλλο με μεγάλη ασφάλεια και χωρίς τα προβλήματα ραδιενεργών καταλίπων του παρελθόντος, κάτι σαν πυρηνικές μπατάριες. Αυτή η τεχνολογία των micro-reactors έχει βέβαια πολύ δρόμο για να καταλήξει σε κάποιο τελικό προϊόν.
Άρα τα πράγματα όντως οδηγούνται διεθνώς προς μία αναγέννηση για την πυρηνική τεχνολογία, μία αναγέννηση η οποία όμως για τα περισσότερα κράτη δεν έχει καταλήξει σε πολιτικές αποφάσεις.
Και η Ελλάδα που βρίσκεται μέσα σε όλη αυτή την εξέλιξη; Γιατί θα σας έλεγε κάποιος ότι στην Ελλάδα έχουμε τον ήλιο, έχουμε τον αέρα γιατί να πάμε σε μία λύση που στη σκέψη του κόσμου είναι επισφαλής, ως επικίνδυνη;
Αυτή είναι μια πάρα πολύ σωστή παρατήρηση. Όμως, είναι φρόνιμο να υπάρχει ετοιμότητα με ένα ενεργειακό μείγμα διαφορετικών λύσεων ώστε να μπορέσει η Χώρα να διαχειριστεί τις πιθανά αυξημένες ανάγκες ανάγκες, λόγω την τεχνολογικής ανάπτυξης των επόμενων χρόνων.
Η κοινή γνώμη στην Ελλάδα πρέπει να ενημερωθεί ότι το μικρής-εμβέλειας ερευνητικό πυρηνικό πρόγραμμα που ξεκίνησε τη δεκαετία του 60 και λειτούργησε στον Δημόκριτο μέχρι το 2004 υπήρξε μία καλή ιστορία προσφοράς στην Ελληνική κοινωνία. Μία ιστορία με λαμπρή αρχή και αίσιο τέλος που δεν δημιούργησε ούτε περιβαλλοντική πληγή, ούτε ατυχήματα στην Ελλάδα και δεν άφησε χρησιμοποιημένα πυρηνικά καύσιμα. Η Ελλάδα ολοκλήρωσε επιτυχημένα τον πρώτο αυτόν πυρηνικό κύκλο και άρα έχει την ετοιμότητα, την τεχνογνωσία και το ρυθμιστικό πλαίσιο για διαχειριστεί μελλοντικά πυρηνικά προγράμματα.
Όσον αφορά επόμενα βήματα είναι σαφές ότι ένα αυτοδύναμο πυρηνικό πρόγραμμα δεν είναι η μόνη λύση για την Ελλάδα. Θεωρώ ότι με τις σημερινές συνθήκες η χώρα μας θα μπορούσε να διερευνήσει συνεργατικές λύσεις με τους γείτονές της, τη Βουλγαρία, και τη Ρουμανία στα πλαίσια της ΕΕ.
Βλέπετε να υπάρχει τέτοια πρόθεση; Γιατί καταρχάς είναι μια πολιτική απόφαση.
Δεν γνωρίζω. Θεωρώ ότι μία συνεργατική λύση συμφέρει και από τη σκοπιά της επένδυσης και του χρόνου υλοποίησης. Μπορούμε να επενδύσουμε στην πυρηνική δραστηριότητα της Ρουμανίας ή στο πρόγραμμα της Βουλγαρίας, είτε ως μέτοχοι, είτε ως προνομιακοί εταίροι/πελάτες και να βάλουμε και εμείς περισσότερο ποσοστό πυρηνικής ενέργειας στο μείγμα που προσφέρεται στον καταναλωτή. Ας μην ξεχνάμε ότι η ΕΕ έχει χαρακτηρίσει την πυρηνική ενέργεια ώς πράσινη ενέργεια.
Είναι πάρα πολύ σημαντικό να γίνει αναφορά στο θέμα των χρησιμοποιημένων πυρηνικών καυσίμων και τις τεράστιες δυσκολίες που έχει η διαχείριση και η φύλαξή τους. Είναι πάρα πολύ λίγες οι χώρες που έχουνε σήμερα τη δυνατότητα και τις υποδομές για να τα επεξεργάζονται αποτελεσματικά και να τα αποθηκεύουν για τους επόμενους αιώνες. Η Φινλανδία, έχει πρόσφατα αποφασίσει μία πολύ δύσκολη και μεγάλη επένδυση για τα δικά της πυρηνικά καύσιμα, η οποία θα καταλήξει να είναι ακριβότερη και από το ίδιο το πυρηνικό της πρόγραμμα. Πρέπει στη σημείο αυτό να σημειωθεί ότι τα Ελληνικά χρησιμοποιημένα πυρηνικά καύσιμα μεταφέρθηκαν στις ΗΠΑ (2019) και τον Καναδά (2023), με μία καλά οργανωμένη επιχείρηση του Δημόκριτου υπό την εποπτεία την ΕΕΑΕ. Διαφορετικά, θα είχαμε σήμερα να λύσουμε ένα πολύ δύσκολο πρόβλημα για τη διαχείριση και την αποθήκευσή τους.
Τι έμεινε από όλο αυτό το πρόγραμμα ως γνώση και ως εμπειρία;
Έχει μείνει γνώση και τεχνική εμπειρία τόσο στα ελληνικά πανεπιστήμια όσο και στον Δημόκριτο. Το πρόγραμμα της αποξήλωσης του αντιδραστήρα που βρίσκεται σε εξέλιξη ,απαιτεί διδάκτορες πυρηνικούς τεχνολόγους και έχουμε ομάδα μηχανικών η οποία το προχωράει, η οποία είναι πάρα έτοιμη και να εκπαιδεύσει επόμενες γενιές. Βεβαίως ακόμη και αν η Ελλάδα αποφάσιζε σήμερα να επενδύσει σε έναν μικρό αρθρωτό, αντιδραστήρα δεν θα τον τοποθετούσε στην Αγία Παρασκευή. Ας θυμηθούμε ότι όταν ξεκινούσε ο πυρηνικός αντιδραστήρας στον Δημόκριτο, ο Υμηττός σε αυτήν την περιοχή ήταν ένα φαλακρό βουνό με ελάχιστη βλάστηση.
Η κοινή γνώμη πιστεύετε είναι έτοιμη να δεχτεί μια τέτοια συζήτηση;
Δεν νομίζω ότι είναι έτοιμη. Όμως είναι ώρα να ξεκινήσει ένας εποικοδομητικός διάλογος με τεκμηριωμένα επιχειρήματα. Σήμερα στον Δημόκριτο υποδεχόμαστε τις πρώτες τεχνολογικές που ιδρύονται από ταλαντούχος μηχανικούς με στόχο ένα μελλοντικό ελληνικό πυρηνικό πρόγραμμα.